حقیقتِ شاعرانه از نگاه کیارستمی
در سینما به دو طریق می توان شاعر بود. یکی گاه که گاه تصنعی هم هست، تنها بسنده کردن به کلام یا صورت ملفوظ شعر و الهام گرفتن از آن و یا کاربرد آن در دیالوگ فیلم است، این شیوه ای است که در سینما معاصر ایران به کار می رود. در طریق دیگر شعر به مثابه رابطه درونی سینما مورد توجه قرار می گیرد، یعنی در نگرش خود سینماگر و در عمل زیباشناختی ساختن فیلم متجلی می شود. این شیوه کیارستمی است، سینما برای او شیوه ای شاعرانه است برای ورود به زندگی و یکی شدن با شخصیت ها و فضاهایی که مورد کاوش قرار می گیرد. فیلم های کیارستمی به رغم تفاوت هایی که گاه در لحن یا ساختار آنها دیده می شود، به علت استمرار سبک و موضوع ، مجموعه ای بسیار منجسم هستند. در حقیقت سراسر کارهای کیارستمی شهادتی است دائمی و در عین حال جدی و مسئولانه، بر فقدان عمیق معنی در بطن حوادث، یعنی آنچه که سرنوشت نامیده می شود.
در نظر کیارستمی معنای یک حادثه تنها به خود آن حادثه ختم نمی شود، بلکه پیوسته از آن فراتر می رود. در نگاه اول به نظر می رسد که فیلم های کیارستمی دقیقا از قواعد مرسوم نئورنالیسم پیروی می کنند، یعنی روحیه مستندسازی وقایع بلافصل، بازیگرانی غیر حرفه ای که به طور تصادفی انتخاب شده اند و نظایر این ها. اما اگر بهتر نگاه کنیم متوجه می شویم که در برابر نوعی حقیقت جویی در آثار کیارستمی روبه رو هستیم که این حقیقت جویی را با نیروی شاعرانه خود به تصویر در می آورد.
در فیلم های کیارستمی قبل از هر چیز، رابطه ای کاملا اصیل میان تصاویر و شخصیت ها در صحنه برقرار می شود. در فیلم های وی چشم پنهان دوربین ما را به آن سوی فضای ناآشنای زندگی خصوصی شخصیت ها می برد تا بتوانیم لحظات نادری را تجربه کنیم که تصویر روزمره و تحریف شده کلیشه های تلویزیونی قادر به نشان دادن آنها نیست. بدین ترتیب کیارستمی می کوشد حقیقت را در آن لحظه نادری که خشونت واقعی قادر به نشان دادن غنای معنایش نیست، فراچنگ آورد. هنرمند می ایستد و آن سوی واقعیت را نگاه می کند تا حقیقت شاعرانه ای را که در بطن چیزها وجود دارد، بیابد.
بنابراین اگر کیارستمی احساس می کند که باید واقعیت را با اصطلاحاتی جز رئالیسم معمول در سینما بیان کند، بدین علت است که او قادر است از طریق نگاه جادویی هر گونه حس نفرت، ترس و انزجاری که تماشاگران نسبت به زشتی های جهان دارند به غنا و کمالی درونی مبدل سازد. در آثار کیارستمی شیوه تازه ای در گوش دادن به جهان و مفاهیم انسان و رنج هایش تداوم می یابد. از این جهت دوربین کیارستمی نجات بخش است.
منبع : مجموعه مقالات در نقدآثار عباس کیارستمی